Jak określić poziom czytanych książek?

Każdy czytelnik ma swoją własną, świadomą lub nie, kategoryzację poziomu i prestiżu książek. W zależności od niej dokonuje wyborów czytelniczych i decyduje, co czytać w danym momencie.

Mamy świadomość istnienia podziału na książki poniżej i powyżej poziomu. Zazwyczaj staramy się przecież proponować dzieciom prostsze książki dopasowane do ich możliwości czytelniczych. Ważna jednak jest umiejętność określania swojego własnego poziomu trudności, aby czerpać jak najwięcej przyjemności z czytania. Przydaje się ona zarówno dzieciom, jak i dorosłym.

Poziomy trudności

Książki zbyt proste (dziecinnie proste) – pozycje, które są irytująco łatwe, w których schematy budowania postaci i fabuły są widoczne na pierwszy rzut oka, a język tekstu jest zbyt uproszczony, aby sprawiał przyjemność przy czytaniu.

Książki proste i przyjemne (przyjemnie łatwe) – książki proste, które łatwo się czyta, sprawiają one przyjemność w trakcie czytania, nawet jeżeli jest to dosyć prosta rozrywka, książki te zazwyczaj są czytane od czasu do czasu jako odskocznia od prozy codzienności, rozrywka, coś na odstresowanie.

Książki na poziomie (akurat) – książki z ulubionego gatunku lub gatunków, wybierane na zasadzie podobieństwa do już czytanych pozycji (strefa komfortu czytelnika), powinny zawierać pewne elementy nowości (nowe informacje, nieznane rozwiązania fabularne), ale nie za wiele, aby uniknąć przytłoczenia.

Wyzwanie książkowe (ambitne) – książki z ulubionego gatunku lub gatunków wybierane z list klasyki i poleceń książek uznawanych za warte przeczytania ze względu na swoją popularność, doniosłość lub reprezentatywność, są mniej podobne do czytanych na co dzień, stanowią wyzwanie, ponieważ teksty klasyczne, zwłaszcza starsze, nie zawsze są proste w odbiorze.

Lektury wymagające (poza zasięgiem) – książki, które zaliczane są do klasyki, mają odznaczenia i nagrody lub są bardzo niszowe, mogą być też pierwszą próbą wejścia w nowy gatunek literacki, na takie lektury potrzeba siły i wytrwałości, ale dają poczucie osiągnięcia po ich przeczytaniu.

Poza kręgiem zainteresowań – są to książki leżące poza kręgiem zainteresowań, które czasem stają się wymagającymi lekturami, ale generalnie nie są wybierane w księgarni ani bibliotece, strefa nieczytanych książek.

Poziom komfortu

Czytelnik powinien być świadomy swojego idealnego poziomu czytelniczego, ponieważ jest on jego strefą komfortu. Może to być jakikolwiek gatunek literacki, jak na przykład książki fantasy, wojenne lub powieści historyczne czy reportaże albo miks gatunków. Ważne, aby czytane w tej kategorii książki odpowiadały poziomowi zaawansowania czytelnika i sprawiały mu przyjemność. Przy odpowiednim balansowaniu nowościami, wyzwaniem oraz znajomymi i przyjemnymi wątkami, można utrzymać zarówno swoje zainteresowanie czytanymi książkami, jak i wspomagać swój rozwój osobisty.

Poziom ambitny

Wchodząc półkę wyżej, można sięgnąć po wyzwanie z pogranicza swojej strefy komfortu. Zabrać się w końcu za poleconą przez znajomych książkę, spróbować tej klasycznej serii, która jest polecana przez znawców gatunku albo wziąć się za coś ze sterty nieprzeczytanych tomów. Najwięcej energii potrzeba do samego zabrania się za tego typu książki, ponieważ po wyborze i przeczytaniu początku takiego tytułu, często okazuje się on lekturą jak najbardziej w naszym guście, a tylko sama otoczka emocjonalna powstrzymywała nas przed jej rozpoczęciem. Ich ambitność polega na naszej chęci poszerzenia znanych horyzontów i potrzeby czytania według aktualnych trendów popularności.

Poziom wymagający

Jeszcze wyżej na drabinie są wymagające lektury. Trzeba siadać do nich będąc przygotowanym na ciężki bój, czasem wręcz obliczyć sobie minimalną ilość stron do przeczytania dziennie, aby wytrwać w postanowieniu i skończyć lekturę w wyznaczonym przez siebie czasie. Książki takie narzuca nam lista lektur szkolnych i uczelnianych, wyzwanie klubu książkowego lub wewnętrzne przekonanie o wysokiej wartości danej pozycji, które zmusza nas do podjęcia takiego wyzwania. Czasem jest to wyzwanie przeczytania książki w języku obcym, szczególnie jeżeli dopiero zaczynamy w nim czytać. Z czytaniem wymagających lektur związany jest wysiłek umysłowy, na który trzeba się przygotować i odpowiednio rozłożyć swoje siły. Niektórym przydają się notatki, mapy myśli i karteczki indeksujące, aby nie zgubić toku myślenia autora i nie przegapić ważnych fragmentów. Przy takim wyzwaniu warto zadbać o wsparcie innych osób, które mierzą się z podobnym zadaniem, ponieważ mając wsparcie łatwiej ukończymy lekturę.

Poziom relaksu

Schodząc w dół drabiny poziomów znajdujemy miłe lektury, które czyta się przyjemnie i łatwo, zazwyczaj też szybko. Stanowią one odskocznię od trudów codzienności, łatwo wciągają, mimo że czasem mogą wydawać się zbyt proste. Nadają się na urlop, wakacje, rekreacyjny weekend i do posiedzenia pod ciepłym kocykiem. Niektórzy nazywają ten poziom “guilty pleasure” (wstydliwą przyjemnością), ponieważ w ich wyobrażeniu tak proste książki nie są pozycjami, których czytaniem należy się chwalić, a tylko szybką rozrywką. Ja jednak uważam, że ten poziom też jest ważny, a książki powinny sprawiać przyjemność przy czytaniu w jak największym stopniu, nawet jeżeli niekoniecznie ma się potem ochotę przyznać przed znajomymi co się czytało. Seriale tego typu oglądamy przecież bez takich wyrzutów sumienia.

Poziom frustracji

Na najniższym poziomie są książki zbyt proste dla danej osoby. Mogą one denerwować samą swoją strukturą, zbyt prostym językiem i mało oryginalnymi lub wręcz prostackimi rozwiązaniami fabularnymi. Jednak nie dla każdego czytelnika oznacza to tę samą grupę książek! Książki dziecięce, młodzieżowe, seryjne romanse, komiksy – uważane powszechnie za zbyt proste – są w pewnym momencie rozwojowym tymi akurat na poziomie czytelnika. Dla każdego kiedyś wyzwaniem było przeczytanie zdania, całej strony tekstu bez obrazków, rozdziału i całej książki. Czytanie jest procesem, w którym kształtujemy swój gust, swoje zdolności, wytrwałość. Mając do wyboru pozycje z różnych poziomów zaawansowania, dobrze jest znać swoje możliwości. Zabieranie się za ambitne lektury bez przygotowania się do nich i ustalenia celu czytania takich lektur oraz tempa czytania może spotkać się z dużym oporem materii. Można się uprzeć, przezwyciężyć trudności i ukończyć wyzwanie, ale potrzeba do tego wiele wysiłku, do którego nie wszyscy są zdolni. Wiedząc jak bardzo potrzebujemy się przygotować do czytania danej książki, co jest naszym poziomem komfortu i do czego potrzebujemy mniej energii, możemy zaplanować lub zmieniać nasze plany w zależności od nastroju, tempa życia, natężenia pracy i innych czynników.

Odpowiednia dieta

Idealnie nasz książkowy jadłospis powinien składać się głównie z książek odpowiadających naszemu poziomowi czytelniczemu, które sprawiają nam jednocześnie przyjemność i rozwijają nasze zdolności i wiedzę. Do tego, w proporcjach odpowiadających naszemu poziomowi energii i nastrojowi, powinny pojawiać się w nim tytuły łatwe i przyjemne oraz ambitniejsze lektury, stanowiące wyzwanie intelektualne lub emocjonalne.

W momentach obniżenia nastroju, spadku energii i zawirowań życiowych nie ma sensu zabierać się za ambitne lektury, których czytanie wymaga większych nakładów energii i motywacji. Właśnie na taki czas odpowiednie są książki łatwe i przyjemne, które utrzymują nas w nawyku codziennego czytania i pozwalają odpocząć, a nie przytłoczyć się dodatkowym obowiązkiem. Kiedy czujemy się pełni sił i otwarci na wyzwania, możemy brać się za ambitne lektury, odhaczać kolejne pozycje z list klasyki i zmniejszać stosik wstydu.

Ćwiczenie na znajdowanie poziomu:

1. Weź zbiór kilkunastu książek, mogą być to ostatnio przeczytane tytuły, książki stojące na półce, lista książek do przeczytania lub kolejka zakupionych książek do czytania.
2. Narysuj na kartce pięć pól i ponumeruj je od 1 do 5. Zostaw nieco miejsca na kartce obok narysowanych pól.
3. Pole numer 1 to książki bardzo proste, pole numer 5 to książki bardzo trudne. Poza polami jest miejsce na książki poza twoim kręgiem zainteresowań, bez względu na ich poziom skomplikowania.
4. Wpisuj kolejne książki w odpowiadające im pola. Zastanów się, co sprawia, że dany tytuł trafił do tej kategorii.